Jak powszechnie wiadomo, nadgodziny są tematem budzącym wiele pytań, zarówno u pracodawców, jak i pracowników. Z tego tytułu w poniższym artykule rozwiejemy wszelkie wątpliwości oraz podpowiemy, jak liczyć dodatkowe godziny spędzone na wykonywaniu obowiązków.
Nadgodziny a Kodeks Pracy
Zgodnie z Kodeksem pracy, nadgodziny to czas pracy przekraczający normy określone dla danego pracownika – najczęściej 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Praca w nadgodzinach jest dopuszczalna tylko w wyjątkowych sytuacjach, tj. potrzeba prowadzenia akcji ratowniczej lub szczególne potrzeby pracodawcy. Kodeks wyraźnie określa także limity pracy ponadnormatywnej i zasady wynagradzania za nią.
Zlecenie nadgodzin przez pracodawcę
Choć pracodawca ma prawo zlecić pracę w nadgodzinach, to nie oznacza to pełnej dowolności. Przepisy wymagają, by każda decyzja o nadgodzinach była uzasadniona, a liczba nadgodzin nie przekraczała dopuszczalnych limitów.
Co ważne, nie jest wymagane pisemne polecenie nadgodzin. Można je wydać ustnie, o ile nie budzi wątpliwości. Z punktu widzenia dowodowego warto, by polecenie miało formę udokumentowaną, szczególnie jeśli może dojść do sporu o liczbę przepracowanych godzin.
W wielu firmach takie kwestie są trudne do bieżącego monitorowania, szczególnie przy dużej liczbie pracowników i różnych systemach prac. Dlatego coraz więcej pracodawców decyduje się na wdrożenie systemu RCP, który automatyzuje rejestrację czasu pracy. Pozwala bowiem nie tylko na precyzyjne śledzenie wejść i wyjść pracowników, ale również automatyczne naliczanie nadgodzin i ich rozliczanie zgodnie z przepisami.
Wynagrodzenie za nadgodziny
Pracownikowi, który wykonuje pracę ponad normę, przysługuje normalne wynagrodzenie za przepracowane godziny oraz dodatek za nadgodziny. Wysokość dodatku jest uzależniona od pory, w której praca była wykonywana:
- 50% dodatku – za nadgodziny w dni robocze (ponad 8 godzin na dobę), o ile nie są to godziny nocne czy dni wolne,
- 100% dodatku – za pracę w godzinach nocnych, niedziele i święta, a także w dni wolne wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, jeśli nie przysługuje za nie inny dzień wolny.
Zdarza się, że zamiast dodatku pieniężnego, pracodawca udziela – na wniosek pracownika – czasu wolnego w wymiarze równym liczbie przepracowanych nadgodzin. Gdy to pracodawca decyduje o przyznaniu czasu wolnego, musi on wynosić 1,5 godziny za każdą przepracowaną nadgodzinę.
Jak liczyć nadgodziny?
Liczenie nadgodzin powinno uwzględniać zarówno przekroczenia dobowej normy czasu pracy, jak i przeciętnej tygodniowej normy w okresie rozliczeniowym. Ten może wynosić od 1 miesiąca do nawet 12 miesięcy w przypadku niektórych branż.
Do nadgodzin nie wlicza się czasu, który pracownik spędził w pracy, ale nie wykonywał obowiązków zawodowych np. z powodu przerwy lub postoju. Tylko realnie przepracowany czas podlega kwalifikacji jako nadgodziny.
FAQ: Nadgodziny
Czy nadgodziny są obowiązkowe?
Tak. W uzasadnionych sytuacjach pracownik ma obowiązek wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych. W tym przypadku odmowa bez podania istotnej przyczyny może być traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych.
Kiedy nadgodziny 50%, a kiedy 100%?
Dodatek 50% przysługuje za pracę w nadgodzinach w dniu roboczym, poza normalnymi godzinami pracy. 100% obowiązuje natomiast, gdy praca wykonywana jest:
- W nocy – zazwyczaj między 21:00 a 7:00,
- W niedzielę lub święto (jeśli nie jest to dzień pracy dla danego pracownika),
- W dniu wolnym wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, gdy nie udzielono innego dnia wolnego.
Kiedy 200% za nadgodziny?
Niektóre zakłady pracy oferują wyższe stawki za nadgodziny na mocy regulaminów wewnętrznych lub układów zbiorowych. Taki dodatek może być stosowany np. w sytuacjach wyjątkowego obciążenia pracą, ale musi być ustalony i opisany w dokumentach wewnętrznych firmy.
Ile można mieć maksymalnie nadgodzin?
Roczny limit nadgodzin wynosi 150 godzin, chyba że wewnętrzne przepisy firmy tj. regulamin pracy przewidują wyższą liczbę. Maksymalny dobowy czas pracy łącznie z nadgodzinami nie może przekroczyć 13 godzin.