Urlopy pracownicze są jednym z podstawowych uprawnień osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Ich rodzaj oraz wymiar regulują przepisy Kodeksu pracy i innych aktów prawnych, które gwarantują pracownikom ochronę i równowagę między życiem zawodowym a prywatnym.
Rodzaje urlopów pracowniczych
Do rodzajów urlopów pracowniczych zalicza się przede wszystkim urlopy:
- wypoczynkowe,
- na poszukiwanie pracy,
- na żądanie,
- okolicznościowe,
- macierzyńskie,
- tacierzyńskie,
- ojcowskie,
- z tytułu krwiodawstwa,
- spowodowane siłą wyższą,
- opiekuńcze,
- rodzicielskie,
- szkoleniowe,
- zdrowotne.
Urlop wypoczynkowy
Jest to podstawowy rodzaj urlopu przysługujący każdemu pracownikowi na podstawie umowy o pracę. Wynosi on 20 dni rocznie dla osób z krótszym stażem pracy (poniżej 10 lat) oraz 26 dni rocznie dla osób z co najmniej 10-letnim stażem pracy. Prawo do urlopu nabywa się proporcjonalnie do przepracowanego czasu. Jest opcja dzielenia go na części, ale jedna część powinna trwać co najmniej 14 dni kalendarzowych.
Urlop na na poszukiwanie pracy
Urlop na poszukiwanie pracy przysługuje wyłącznie pracownikom, którym wypowiedzenia umowy o pracę dokonał pracodawca. Warto wspomnieć, że to pracownik powinien się o niego ubiegać za pomocą odpowiedniego wniosku. Jego wymiar to 2 dni robocze, gdy okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie lub 1 miesiąc, lub 3 dni robocze, gdy okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące.
Urlop na żądanie
Część urlopu wypoczynkowego do 4 dni w roku kalendarzowym, z którego pracownik może skorzystać w nagłej potrzebie bez wcześniejszego planowania. Należy jednak zgłosić chęć wykorzystania tego urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. Tak, jak dni wolne z tytułu wypoczynku – ten typ wolnego od pracy jest w 100% płatny.
Urlop okolicznościowy
Urlop okolicznościowy to płatne zwolnienie od pracy, które przysługuje pracownikowi w związku z ważnymi wydarzeniami w życiu osobistym lub rodzinnym. Należy do nich:
- Własny ślub – 2 dni wolne,
- Zgon małżonka, ojca, matki, dziecka, macochy lub ojczyma – 2 dni wolne,
- Urodzenie się dziecka pracownika – 2 dni wolne,
- Ślub dziecka pracownika – 1 dzień wolny,
- Zgon brata, siostry, babci, dziadka, teściowej, teścia – 1 dzień wolny
Weźcie jednak pod uwagę, że aby takie wolne dni otrzymać, pracownik musi złożyć wniosek o urlop okolicznościowy, wskazując jego powód i datę.
Urlop macierzyński
Urlop macierzyński to uprawnienie przysługujące kobietom pracującym na podstawie umowy o pracę, które urodziły dziecko. Jego celem jest zapewnienie matce możliwości opieki nad noworodkiem oraz regeneracji po porodzie. Matka może rozpocząć urlop macierzyński do 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu. Wynosi on 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 31 tygodni w sytuacji, gdy urodziły się bliźniaki.
Urlop tacierzyński
Jest to część urlopu macierzyńskiego niewykorzystana przez matkę po urodzeniu dziecka. Urlop tacierzyński nie jest odrębnym rodzajem urlopu, ale formą wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez ojca. Przysługuje mu wówczas 70% podstawy wymiaru zasiłku. Po tym, jak matka wykorzysta co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ojciec może korzystać z urlopu tacierzyńskiego do 6 tygodni.
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski to odrębny, specjalnie przewidziany dla ojców rodzaj urlopu, który umożliwia im spędzenie czasu z dzieckiem w pierwszym roku jego życia. Można go oczywiście wykorzystać w dowolnym momencie od narodzin dziecka do ukończenia przez nie 12 miesięcy. Wynosi 14 dni kalendarzowych (liczonych łącznie z weekendami i świętami).
Urlop z tytułu krwiodawstwa
Urlop z tytułu krwiodawstwa to szczególny rodzaj zwolnienia od pracy przysługujący pracownikom, którzy oddają krew lub jej składniki (np. osocze, płytki krwi). Za taką zasługę pracownik otrzymuje jeden dzień wolny od pracy w dniu oddania krwi lub jej składników.
Urlop spowodowany siłą wyższą
Pozwala pracownikom na skorzystanie z dni wolnych w nagłych sytuacjach rodzinnych związanych z siłą wyższą, np. w przypadku wypadku czy nagłego zachorowania bliskiej osoby. Jego wymiar to 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Można go wykorzystać w częściach, przykładowo na godziny. Za czas urlopu spowodowanego siłą wyższą przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50% stawki godzinowej.
Urlop opiekuńczy
Jest to uprawnienie przysługujące pracownikom, którzy muszą zapewnić opiekę bliskiej osobie w przypadku jej choroby. Pracownikowi, który wychowuje co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia. Istnieje możliwość wzięcia kolejnych 5 dni urlopu w ramach tego typu wolnego, jednak za nie nie otrzymacie już wypłaty.
Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski to uprawnienie przysługujące rodzicom po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Celem urlopu rodzicielskiego jest umożliwienie rodzicom dalszej opieki nad dzieckiem po jego narodzinach. Pracownikom przysługuje:
- 41 tygodni urlopu – przy urodzeniu się jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 43 tygodnie urlopu – przy porodzie mnogim.
Przez cały okres urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy jego wymiaru. Pracownica może złożyć wniosek w ciągu 21 dni po porodzie, aby miesięczny zasiłek macierzyński za urlop macierzyński i rodzicielski wynosił 81,5% podstawy wymiaru. W przypadku ojca za okres nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu otrzyma on zasiłek wynoszący 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Urlop szkoleniowy
Zgodnie z przepisami prawa pracy, urlop szkoleniowy jest udzielany w przypadku, gdy pracownik bierze udział w kursach lub szkoleniach organizowanych przez pracodawcę, lub z jego inicjatywy. Za jego czas pracownikowi przysługuje 100% wynagrodzenia. Najczęściej wynosi on od 6 do 21 dni roboczych. Wiele zależy tutaj od tego, z jakim szkoleniem mamy do czynienia.