Wypowiedzenie umowy o pracę to jedna z form rozwiązania stosunku pracy. Może zostać zainicjowane zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę. Warto znać podstawowe zasady i procedury związane z tym procesem, aby uniknąć błędów i nieporozumień.
Jak wypowiedzieć umowę o pracy?
Chcąc wypowiedzieć umowę o pracę, należy zrobić to w sposób pisemny. Powinno zawierać w sobie jednoznaczne oświadczenie woli o zakończeniu stosunku pracy oraz datę jego złożenia. Należy pamiętać, że umowa nie rozwiązuje się w momencie złożenia wypowiedzenia, lecz po upływie okresu wypowiedzenia.
W przypadku umów na czas nieokreślony pracodawca powinien wskazać uzasadnienie wypowiedzenia. Pracownik nie ma takiego obowiązku, chyba że chce uzasadnić swoje decyzje, np. przy wypowiedzeniu bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Najważniejsze elementy wypowiedzenia umowy o pracę
Jak można się domyślać, aby wypowiedzenie umowy o pracę było skuteczne i jednocześnie niekwestionowalne powinno zawierać określone informacje. Do tego grona zaliczamy aspekty, takie jak:
- Dane pracodawcy i pracownika,
- Data sporządzenia dokumentu,
- Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę,
- Wskazanie rodzaju wypowiadanej umowy tzn. na czas nieokreślony, określony, okres próbny,
- Informacja o okresie wypowiedzenia i dacie rozwiązania umowy,
- Uzasadnienie wypowiedzenia, jeśli jest wymagane np. przy wypowiedzeniu umowy przez pracodawcę zawartej na czas nieokreślony.
- Podpis osoby składającej wypowiedzenie.
Warto zadeklarować, że dobrą praktyką jest także zachowanie kopii wypowiedzenia i potwierdzenie jego przyjęcia przez drugą stronę.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę
Długość okresu wypowiedzenia jest uzależniona od rodzaju zawartej umowy oraz okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Wśród zasad dotyczących tej tematyki trzeba wspomnieć o kwestiach zależnych od danej umowy tzn.:
Umowa na okres próbny:
- 3 dni robocze – jeśli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień – przy okresie próbny dłuższym niż 2 tygodnie, ale krótszym niż 3 miesiące,
- 2 tygodnie – jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Umowa na czas określony i nieokreślony:
- 2 tygodnie – podczas zatrudnienia krótszego niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc – przy zatrudnieniu co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące – w przypadku zatrudnienia trwającego co najmniej 3 lata.
Istotnym aspektem jest fakt, że okres wypowiedzenia może być skrócony za porozumieniem stron.
Przykład:
Pracownik zatrudniony od stycznia 2023 roku na umowę o pracę na czas nieokreślony postanawia złożyć wypowiedzenie w dniu 14 czerwca 2025 roku. Z racji, że przepracował on ponad 1,5 roku, obowiązuje go miesięczny okres wypowiedzenia. Oznacza to, że stosunek pracy zakończy się z dniem 31 lipca 2025 roku.
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika
Pracownik, podobnie jak pracodawca, ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę. Nie musi przy tym podawać przyczyny swojej decyzji – wyjątek stanowi sytuacja, gdy rozwiązuje umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Wypowiedzenie przez pracownika wymaga:
- Zachowania formy pisemnej,
- Przestrzegania odpowiedniego okresu wypowiedzenia (zgodnie z przepisami),
- Przekazania dokumentu pracodawcy w sposób umożliwiający potwierdzenie odbioru.
Kiedy pracownik może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę?
Pracownik może złożyć wypowiedzenie w dowolnym momencie trwania umowy, bez względu na to, czy pracodawca wyraża na to zgodę. Co ważne, nie musi on motywować swojej decyzji – wystarczy odpowiednio przygotowane pismo i zachowanie ustawowego okresu wypowiedzenia.
Złożenie wypowiedzenia nie powinno mieć wpływu na prawo do urlopu wypoczynkowego ani na otrzymanie świadectwa pracy. Warto również pamiętać, że w okresie wypowiedzenia pracownikowi przysługuje ochrona wynikająca z Kodeksu pracy np. prawo do dni wolnych na poszukiwanie pracy.
Kiedy pracownik może wypowiedzieć umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia?
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków przez pracodawcę
Pracownik może natychmiast rozwiązać umowę, jeśli pracodawca rażąco narusza swoje podstawowe obowiązki. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy:
- Wynagrodzenie nie jest wypłacane w terminie lub nie jest wypłacane w całości,
- Pracodawca nie odprowadza obowiązkowych składek do ZUS,
- Dochodzi do bezprawnych potrąceń z pensji,
- Pracownika zmusza się do pracy ponad ustalony wymiar godzinowy bez wynagrodzenia.
Takie zachowania podważają zaufanie do pracodawcy i mogą być podstawą do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.
Warto pamiętać, że w niektórych zakładach pracy wykorzystywane są systemy kontroli dostępu np. karty wejściowe. Przy rozwiązaniu umowy, szczególnie w trybie natychmiastowym, pracodawca może zablokować dostęp do budynku, systemów informatycznych czy dokumentów firmowych. Działania te są uzasadnione względami bezpieczeństwa.
Mobbing, przemoc, dyskryminacja
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia jest również możliwe, gdy w miejscu pracy dochodzi do mobbingu, czyli uporczywego i długotrwałego nękania lub zastraszania pracownika. Podstawą zakończenia pracy może być też dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, rasę, wyznanie, orientację seksualną, poglądy polityczne lub inne cechy chronione prawem,
Nie można tutaj pominąć przemocy psychicznej lub fizycznej ze strony przełożonych, lub współpracowników, na którą pracodawca nie reaguje. W takich przypadkach dalsze pozostawanie w miejscu pracy może zagrażać zdrowiu psychicznemu i fizycznemu pracownika.
Naruszenie zasad BHP
Pracownik ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jeśli pracodawca:
- Nie zapewnia środków ochrony indywidualnej,
- Zmusza do pracy w warunkach niezgodnych z przepisami BHP,
- Ignoruje rozmaite zgłaszane zagrożenia,
- Naraża podwładnych na kontakt z substancjami szkodliwymi bez odpowiednich zabezpieczeń,
Wówczas pracownik może uznać, że wykonywanie obowiązków służbowych stanowi zagrożenie dla jego zdrowia lub życia. Taki stan rzeczy uzasadnia natychmiastowe rozwiązanie umowy.
Zły stan zdrowia pracownika
W przypadku, gdy lekarz medycyny pracy wyda orzeczenie, że praca na danym stanowisku zagraża zdrowiu pracownika, a pracodawca nie podejmie żadnych działań w celu przeniesienia pracownika na inne stanowisko, lub zmiany warunków pracy w taki sposób, aby wyeliminować zagrożenie, pracownik może skorzystać z prawa do rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Taki krok powinien być poprzedzony uzyskaniem odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego, stanowiącego dowód w razie ewentualnego sporu.